Nedir bu X ışınları????

X ışınları adı gibi karakteri de ilginç bulunmuş ışınlar. Pekçok alanda 100 yılı aşkın süredir kullanılıyor. DNA nın incelenebilmesi bile X ışınları sayesinde gerçekleşebilmiştir. Merak ettik bu ışınların özellikleri nelerdir dediğinizi duyar gibiyim; özellikleri ve kimliğini tanımak istersek buyrun;
1-1895'te Wilhelm Röntgen giriciliği yüksek ışınlar keşfediyor ve anlayamadığı karakterinden dolayı isimlerini x ışını olarak değerlendiriyor.
2-1901'de Nobel ödülü X ışınları sayesinde Röntgen'e gidiyor. Röntgen x ışınlarını yaygın kullanımını baştan itibaren serbest bırakmış telif istememiştir. Bu ışınlar hastanelerde hemen kullanılmaya başlanmıştır.
3-X ışınları; katottaki flamanın akkor hale gelip yayılan elektronların tungsten anota çarpmasıyla oluşur.
4-Katottan anota kopup gelen elektron sayısı akımla doğru orantılı.
5-Potansiyel fark (yüksek voltaj) sayesinde elektronlar anota doğru hızlanır.
6-Elektronlar hız kazanır; dolayısıyla kinetik enerjileri olur bu hızla orantılı olarak. Katottan anota giden bu elektronlara KATOT IŞINLARI denir.
7-Anota ulaşan elektronların %99 u ısı oluşumuna sebep olur ancak kalan %1 i X ışınlarını oluşturur.
8-Anottaki gerilim X ışınları dalgaboyunu etkiler.
9-X ışınlarının dalgaboyları; 10-0,01 nm aralığındadır.
10-Enerjileri 125-0,125 keV aralığındadır.
11-Frekansları 30000-30 Phz aralığındadır.
12-İki çeşit x ışını oluşur; sürekli x ışınları(frenleme,bremstrahlung), elektronların ivmeli hareketinden; karakteristik x ışınları ise, üst yörüngeye çıkan elektronların alt yörüngeye inmelerinden kaynaklanır.
13-Elektrik alan ve manyetik alandan etkilenmezler.
14-Penetrasyon(giricilik), absorbsiyon(soğurulma), iyonizasyon(iyonize etme) özellikleri vardır.
15-Fosfor gibi ışıldama özelliği olan maddelerin ışıldamasına sebep olurlar. (Florasans)
16-Kimyasal etkileşime girerler.
17-Fotoğraf plakalarında iz bırakırlar.
18-Laue, x ışınlarının kristallerde kırınımını keşfetti; Bragg ise kırınım koşullarını keşfetti.
19-Pekçok kullanım alanı bulunmakta ve pekçok bilim bu ışınlarla beraber büyük atılım yapmış. Kristal yapı tayininde, sağlıkta, sterilizasyonda, nitel-nicel analizde, biyolojide vs sıkça kullanılır.
20-Kristal yapı tayininde sıkça kullanımının iki sebebi vardır; yapıda hasara yol açmaz ve atomlar arası mesafeyle uyumlu dalgaboylarında olduğundan kırınım gerçekleşir.
Ahmet AYAZ
Fizik bölümü doktora öğrencisi
Fizik öğretmeni